Για την προστασία του δημόσιου χώρου

Κείμενο με βάση το οποίο έγινε η τοποθέτηση της Οικολογικής Πρωτοβουλίας Χανίων στην εκδήλωση για τους ελεύθερους δημόσιους χώρους στο Λόφο Καστέλι στις 14-7-2017.

Α) Ελεύθεροι και δημόσιοι χώροι

Στον ορισμό του τι είναι δημόσιος και ελεύθερος χώρος υπάρχουν διάφορες ερμηνείες: Δημόσιο είναι ό,τι ανήκει σε όλους, δηλαδή ιδιοκτησιακά ανήκει στο κράτος ή σε κάποιο δήμο ή άλλο δημόσιο φορέα. Αυτό δε σημαίνει ότι είναι και ελεύθερος χώρος, καθώς συνήθως υπάρχουν περιορισμοί της ελεύθερης πρόσβασης. Δημόσιοι και ελεύθεροι χώροι είναι οι παραλίες και τα δάση, τα βουνά πάνω από κάποιο υψόμετρο (αν και εδώ στην Κρήτη υπάρχουν ιδιώτες διεκδικητές με βάση οθωμανικά έγγραφα), οι λίμνες και τα ποτάμια, γι’ αυτό και ήταν σκάνδαλο η αγοραπωλησία τέτοιων εκτάσεων από τη Μονή Βατοπεδίου, μιας και η Ελλάδα, ευτυχώς, δεν είναι Χιλή, όπου η αιμοσταγής δικτατορία του Πινοσέτ ιδιωτικοποίησε τις πηγές νερού και τα ποτάμια ακόμη. Κι όμως, η συνταγή ιδιωτικοποιήσεων του αιμοσταγούς δικτάτορα Πινοσέτ είναι η πρόταση του νεοφιλελευθερισμού σήμερα διεθνώς (μέσω οργανισμών όπως το ΔΝΤ και δεξιά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα οι Χριστιανοδημοκράτες, η ΝΔ του Μητσοτάκη κι οι σοσιαλιστές συνεργάτες τους όπως το ΠΑΣΟΚ εδώ).

Στο δημόσιο κι ελεύθερο χώρο θα πρέπει να συμπεριλάβουμε βασικά αγαθά όπως το νερό, ο αέρας, φυσικούς χώρους όπως παραλίες, λίμνες, ποτάμια και δάση αλλά και δημόσια κτήρια και ανοιχτούς ελεύθερους χώρους σε πόλεις και χωριά όπως οι πλατείες και τα πάρκα. Όλα αυτά είναι βασικά και ζωτικής σημασίας για την επιβίωση των ανθρώπων, για την υγεία τους και η ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή καθορίζει όχι μόνο το αν θα ζήσουν ή αν πεθάνουν (χωρίς δάσος δεν υπάρχει οξυγόνο άρα ζωή) αλλά και η ποιότητα της ζωής τους και στοιχειώδη δικαιώματα (μια πόλη όπου τα πάντα είναι ιδιωτικοποιημένα είναι εχθρική απέναντι στους φτωχούς, τα παιδιά, τα ΑΜΕΑ, τους ηλικιωμένους, τους γονείς με μικρά παιδιά κ.ο.κ.).

Β) Η εμπειρία της Οικολογικής Πρωτοβουλίας Χανίων

Η εμπειρία της Οικολογικής Πρωτοβουλίας Χανίων είναι μεγάλη συμμετέχοντας σε αγώνες για:

Ø  Την προστασία της λίμνης της Αγιάς (ήδη από το 1994 με πρωτοσέλιδο στον πρώτο «Φουρόγατο», την οικολογική εφημερίδα που εκδίδουμε) αλλά και της λίμνης Κουρνά.

Ø  Την προστασία της Γραμπούσας όπου επιχείρησαν να δημιουργήσουν «τουριστικό χωριό» (αποτράπηκε τελικά με επιστολή που στείλαμε στην Παγκρητική Αμερικής, την οποία προσπαθούσαν να χρησιμοποιήσουν).

Ø  Την προστασία της Γαυδοπούλας, όπου ήθελαν να ισοπεδώσουν το νησί και να το μετατρέψουν σε χώρο φορτοεκφόρτωσης κοντέινερ (αποτράπηκε μετά από δίχρονη εκστρατεία το 1999 μετά από τη συγκέντρωση 15.000 υπογραφών σε Ελλάδα και Γερμανία που παραδόθηκαν στον τότε υπουργό ΠΕΧΩΔΕ Λαλιώτη από την Επιτροπή Αγώνα).

Ø  Την προστασία του Λαφονησιού, όπου ήθελαν να φτιάξουν τεράστια ξενοδοχεία στην ακτή, ενώ συνεχίζεται η διαμάχη για την τουριστική αξιοποίηση με πλήθος ομπρελών.

Ø  Την αποτροπή της αναθεώρησης του άρθρου 24 του Συντάγματος για την προστασία των δασών. Η κινητοποίηση αυτή οικολογικών οργανώσεων και φορέων πολιτών κατάφερε να διατηρήσει το άρθρο 24 του Συντάγματος.

Ø  Την προστασία του δημόσιου χαρακτήρα του νερού, ενάντια στις προσπάθειες ιδιωτικοποίησης σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη καταρχάς. Συμμετείχαμε στην πρωτοβουλία εκατομμυρίων πολιτών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του νερού.

Ø  Την προστασία των ακτών και των δασών, όπου υπήρξε πανελλαδική κινητοποίηση οικολογικών οργανώσεων και πολιτών, προστατεύοντας το δημόσιο χαρακτήρα τους και την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών.

Ø  Την Παλιά Πόλη των Χανίων με κείμενα, δημοσιεύματα και εκδηλώσεις ήδη από τη δεκαετία του ’90.

Ø  Τα μνημεία και τα εγκαταλελειμμένα δημόσια κτήρια των Χανίων με πάρα πολλά κείμενα και παρεμβάσεις μας εδώ και χρόνια (Νεώρια, Βίλα Σβαρτς και Πωλογιώργη, Παλιό ΙΚΑ, Παλιό Ψυχιατρείο, Κτήρια Παλιάς Πρυτανείας και Λόφου Καστελιού, κτήριο Παπαδόπετρου, σπίτι Ελένης Φραντζεσκάκη που έχει δωρηθεί στο Πολυτεχνείο, Γαλλική Σχολή κλπ).

Ø  Το πάρκο Αμπεριάς, όπου η πολύχρονη κινητοποίηση των κατοίκων διεκδικεί ένα πάρκο για τη γειτονιά της.

Ø  Το στρατόπεδο Μαρκοπούλου, όπου ζητείται η εκχώρησή του στην τοπική κοινωνία, ώστε να παραμείνει ελεύθερος χώρος πρασίνου.

Ø  Την προστασία του Κάβο Σίδερο στο Λασίθι όπου επιχειρείται εδώ και 20 χρόνια η δημιουργία 3 τουριστικών χωριών μέσα σε προστατευόμενη φυσική περιοχή NATURA 2000 και αρχαιολογικούς χώρους και γηπέδων γκολφ σε μια περιοχή που αντιμετωπίζει λειψυδρία και απειλείται με ερημοποίηση.

Ø  Την προστασία της περιοχής των Αγίων Αποστόλων, της δημόσιας έκτασης 584 στρεμμάτων δίπλα στα Χανιά που περιλαμβάνει 4 παραλίες και δάσος και όπου ήθελαν να φτιάξουν ξενοδοχείο και συνεδριακό κέντρο για 2000 άτομα, να κλείσουν την πρόσβαση στη μια τουλάχιστον παραλία αποκλειστικά για τους πελάτες του ξενοδοχείου, να βάλουν εισιτήριο σε μια τουλάχιστον άλλη. Στον πολύχρονο αγώνα ενάντια σε αυτά τα σχέδια που ξεκίνησε το 1999, εμφανίστηκαν διάφορες παραλλαγές ιδιωτικοποίησης και τισμεντοποίησης ολόκληρης ή τμήματος της περιοχής με την υποστήριξη του Δήμου (ΠΑΣΟΚ) και της Νομαρχίας (Συνασπισμός-πριν τη δημιουργία του ΣΥΡΙΖΑ). Από τις πρώτες ημέρες εκτιμήσαμε α) ότι η κινητοποίηση δεν μπορεί να αναληφθεί μόνο από την Οικολογική Πρωτοβουλία, άρα πρέπει να δημιουργηθεί Επιτροπή Αγώνα και β) έπρεπε να γίνει μακροχρόνιος αγώνας με τη μορφή εκστρατείας και ποικιλία μέσων όπως

·         άρθρα,

·         δελτία τύπου,

·         φυλλάδια,

·         συλλογή υπογραφών πολιτών,

·         κείμενα διαμαρτυρίας φορέων,

·         εκδηλώσεις στην περιοχή και στα Χανιά,

·         δενδροφυτεύσεις,

·         κινητοποιήσεις πολιτών («Χαρταετοί ενάντια στο ξεπούλημα 2004»),

·         παρεμβάσεις για τις ομπρέλες και τις ξαπλώστρες, για τα ΙΧ και τις περιφράξεις στο δάσος,

·         παρεμβάσεις στο Δημοτικό και το Νομαρχιακό Συμβούλιο (όπου υπήρξαν ανταρσίες και διαφοροποίηση συμβούλων από τις πλειοψηφούσες παρατάξεις ΠΑΣΟΚ και ΣΥΝ),

·         λεπτομερή κείμενα επιχειρηματολογίας ή αναλυτικής κριτικής των προτάσεων ιδιωτικοποίησης- τσιμεντοποίησης,

·         υπομνήματα σε αρμόδιες υπηρεσίες (Δασαρχείο, Αρχαιολογία κλπ).

Η συλλογή υπογραφών έφτασε στις 11.500 κι αποτέλεσε ένα ισχυρό όπλο, όπως περιγράφει η Μάρω Δούκα στο βιβλίο της «Αθώοι και φταίχτες», όπου γίνεται εκτεταμένη αναφορά στην κινητοποίηση για τους Αγίους Αποστόλους (με στοιχεία μυθοπλασίας βέβαια). Τελικά, η Αρχαιολογία δέσμευσε μεγάλο τμήμα της περιοχής, το Δασαρχείο χαρακτήρισε δασικό το μεγαλύτερο τμήμα της περιοχής και η περιοχή δόθηκε στο Δήμο όπως ζητούσαμε το 2013, 14 χρόνια μετά την έναρξη της εκστρατείας. Η περιοχή δεν ιδιωτικοποιήθηκε, δεν τσιμεντοποιήθηκε, δε μπήκαν εισιτήρια στις ακτές, οι ομπρέλες, ξαπλώστρες και καντίνες περιορίστηκαν στη μισή έκταση της παραλίας όπως προβλέπει η νομοθεσία αφήνοντας ελεύθερο χώρο για όσους δεν έχουν ή δε θέλουν να πληρώνουν. Εκκρεμεί ακόμη η περίφραξη του δάσους και η αποτροπή πρόσβασης των ΙΧ στο δάσος και τις ακτές, η αναστήλωση των κτηρίων των Παλιών Παιδικών Εξοχών, όπου προτείνουμε να γίνει Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για τα παιδιά και για ενήλικες. Γιατί, όπως έγραφε στο ημερολόγιό του ο αείμνηστος Μάνος Μασούρης μόλις αντίκρισε τα παιδιά να φτάνουν στις παιδικές κατασκηνώσεις που είχε ιδρύσει μαζί με άλλους δασκάλους τη δεκαετία του ’30: «Για τα παιδιά όλα γίνηκαν και στα παιδιά ανήκουν».

Γ) Συμπεράσματα – προτάσεις

                Η πολύχρονη αυτή εμπειρία, ιδιαίτερα στην επιτυχημένη εκστρατεία για την προστασία της δημόσιας έκτασης των Αγίων Αποστόλων, μας δείχνει την αξία της συλλογικής δράσης, της απόρριψης κάθε λογικής «πρωτοπορίας» και «καπελώματος», την ανάγκη αμεσοδημοκρατικής λειτουργίας Επιτροπής Αγώνα όπου όλοι εκφράζονται ισότιμα κι οι αποφάσεις παίρνονται ομόφωνα, την εναλλαγή των εκπροσώπων προς τα έξω, όταν και όποτε έπρεπε να εμφανιστούν, τη σημασία της συλλογής υπογραφών και της μαζικής κινητοποίησης πολιτών, την αποθάρρυνση και αποτροπή διαμαχών μεταξύ οργανώσεων και συλλογικοτήτων που συμμετέχουν. Δυστυχώς, αυτά τα διδάγματα άλλων κινητοποιήσεων, αυτή η πολύτιμη πείρα του κινήματος, δεν πέρασε σε άλλες κινητοποιήσεις, όπου γίναμε μάρτυρες επιθέσεων κατά της Οικολογικής Πρωτοβουλίας. Επιθέσεις ενάντια σε συλλογικότητες που συμμετέχουν σε μια κινητοποίηση είναι η συνταγή της αποτυχίας, της απογοήτευσης του κόσμου, μπορεί να βοηθάνε κάποιους να μαζεύουν μέλη στο χώρο τους (μικροπαραταξιακά οφέλη), βλάπτουν όμως το σκοπό στέλνοντας ανθρώπους στα σπίτια τους. Στην περίπτωση της επιτυχημένης εκστρατείας των Αγίων Αποστόλων, συνειδητά προσπαθούσαμε να μην υπάρχουν διαμάχες μεταξύ οργανώσεων (είχαμε μέσα στην Επιτροπή ΚΚΕ και ΣΥΝ), ενθαρρύναμε την προς τα έξω εκπροσώπηση από όλα τα ρεύματα που συνυπήρχαν, είχαμε στο κέντρο της κινητοποίησής μας τον κοινό σκοπό.