Λίμνες Χανίων

ΑΝΑΦΟΡΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΩΝ

επισκέψεων των εθελοντών

του προγράμματος

«Εθελοντισμός και Περιβάλλον»

στις λίμνες Αγυιάς  και Κουρνά

Χανίων

 

Οι δραστηριότητες του προγράμματος στην ενότητα «Λίμνες-Υγρότοποι»

Πραγματοποιήθηκαν οι παρακάτω δράσεις:

Σεμινάρια-ενημερώσεις εθελοντών

            Πραγματοποιήθηκε ημερίδα αφιερωμένη με θέμα: «Σημασία του υγρότοπου της Αγυιάς Χανίων. Κίνδυνοι και υποβάθμιση. Υλοποίηση μέτρων προστασίας» στις 18-10-2003 στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων. Κύριοι ομιλητές ήταν ο κ. Μ. Δρεττάκης, ζωολόγος-ορνιθολόγος, από το Μ.Φ.Ι.Κ., εκ των μελετητών του  διαχειριστικού σχεδίου και ο κ. Γ. Βουρδουμπάς, χημικός-μηχανικός, εκ των μελετητών της πρώτης μελέτης που είχε εκπονηθεί με εντολή της Περιφέρειας. (Να σημειωθεί, πάντως, πως και σε προηγούμενο σεμινάριο εθελοντών, στις 20 Σεπτεμβρίου 2003, είχε γίνει αναφορά στους υγροτόπους γενικά και στη λίμνη Αγυιάς ειδικότερα, από τον κ. Κ. Οικονομάκη, γεωπόνο-ερευνητή και τον κ. Ο. Χιλιτίδη, μέλος της Ε.Ο.Ε.).

            Την επομένη, 19-10-2003, όλοι οι εθελοντές παρευρέθηκαν στη «Γιορτή των Πουλιών» στη λίμνη της Αγυιάς, όπου, παρουσία των παραπάνω ειδικών, αλλά και άλλων μελών της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, έγινε περιήγηση σε όλη την περιοχή της λίμνης, επισήμανση των διαφόρων προβλημάτων και παρατήρηση πουλιών.

            Για τη λίμνη του Κουρνά η πρώτη ενημέρωση έγινε στη διάρκεια της πρώτης επίσκεψης στην περιοχή στις 9-11-2003 από τον δασολόγο του Δήμου Γεωργιούπολης κ. Θανάση Καραθανάση.  Ο ίδιος ήταν ομιλητής στην ημερίδα που οργανώθηκε στις 7-7-2004 στην αίθουσα του Τ.Ε.Ε. με θέμα: «Δίκτυο ΦΥΣΗ 2000 και λίμνη Κουρνά», μαζί με την κ. Ευπραξία-Αίθρα Μαριά, επίκουρο καθηγήτρια Πολυτεχνείου Κρήτης, δικηγόρο, ειδικευμένη σε θέματα περιβάλλοντος. (βλ. συνημμένο φάκελο με δημοσιεύσεις του τοπικού τύπου για τις εκδηλώσεις αυτές).

Επισκέψεις των εθελοντών

Πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις των εθελοντών του προγράμματος για παρατήρηση και επισήμανση προβλημάτων των λιμνών Αγυιάς και Κουρνά.. Συγκεντρώθηκε υλικό με φωτογραφίες και βίντεο. (Αναλυτικά για τις παρατηρήσεις των επισκέψεων  βλ. παρακάτω στην περιγραφή και τα προβλήματα των λιμνών Αγυιάς και Κουρνά).

Ενημερωτικές επαφές με εκπροσώπους αρμοδίων φορέων

            Έγιναν συναντήσεις με εκπροσώπους της Ν.Α.Χανίων, των Δήμων Θερίσου και Γεωργιούπολης, της Δ.Ε.Υ.Α.Χ, του Ο.Α.ΔΥ.Κ., του Τ.Ο.Ε.Β. Βαρυπέτρου, του Τ.Ο.Ε.Β. Κάστελου, της Δ.Ε.Η., του Μ.Α.Ι.Χ. και του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, με όλους δηλαδή τους φορείς που κατά κάποιο τρόπο εμπλέκονται στη διαχείριση των υπό μελέτη υγροτόπων ή έχουν κάνει προτάσεις γι αυτήν.

Δημοσιεύσεις στον τοπικό τύπο

            Έγιναν πολλές δημοσιεύσεις στον τύπο για την κατάσταση των υπό μελέτη υγροτόπων και τα προβλήματά τους. (βλ. συνημμένο φάκελο).

Καταγγελίες-παρεμβάσεις  σε αρμόδιους φορείς για συγκεκριμένα προβλήματα

            Σε αρκετές περιπτώσεις έγιναν και καταγγελίες (προφορικές και γραπτές) προς την αστυνομία, Ν.Α.Χανίων κ.α. φορείς για συγκεκριμένες ενέργειες που υποβαθμίζουν το περιβάλλον στους υγροτόπους.  Συγκεκριμένα:

Καταγγελίες σε τοπικό αστυνομικό σταθμό Αλικιανού.

Έγγραφη καταγγελία στο Τμήμα Περιβάλλοντος της Ν.Α. Χανίων.

Επικοινωνία με Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία και Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης.

Παρέμβαση σε συνεδρίαση του Δημ. Συμβουλίου Χανίων με θέμα τα έργα του Δήμου Θερίσου στη λίμνη.

Καταγγελία στην  Ειδική Υπηρεσία Ελεγκτών Περιβάλλοντος.

Καταγγελία στο Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.

 (βλ. συνημμένο φάκελο).

23 και 24 Ιουλίου 2004, Παρουσίαση των αποτελεσμάτων του προγράμματος στο Δημαρχείο Χανίων, έκθεση φωτογραφίας και συνέντευξη τύπου.

Παραγωγή εκπαιδευτικού-ενημερωτικού υλικού για το θέμα.

            Τέλος, με βάση τις συνεντεύξεις, τις υπάρχουσες επιστημονικές μελέτες  και αρθρογραφία, τις καταγραφές  των επισκέψεων, και το φωτογραφικό υλικό και τις βιντεοταινίες από τους συγκεκριμένους υγροτόπους, παρήχθησαν με συλλογική εργασία:

1. Ενημερωτικό κείμενο, που δημοσιεύτηκε στο έντυπο της Ο.Π.Χ. «Φουρόγατος» στο ειδικό αφιέρωμα  Ιουνίου 2004.
2. Σειρά διαφανειών (Slides)
3. Ολιγόλεπτη ταινία βίντεο

(Το υλικό αυτό αποστέλλουμε συνημμένα)

Λίμνη Αγυιάς 

Εισαγωγή-γενικές πληροφορίες-χαρακτηριστικά

            Η λίμνη  της Αγυιάς Χανίων είναι μια τεχνητή λίμνη που βρίσκεται δίπλα στον οικισμό της (πρώην) κοινότητας Αγυιάς, σε απόσταση 9,3 χλμ. από τα Χανιά., στο δρόμο προς τον Ομαλό. Από τη βόρεια ακτή του νομού απέχει 5 χλμ.

Η λίμνη βρίσκεται στη λεκάνη απορροής του ποταμού Ξεκωλωμένου, τροφοδοτείται από πηγές που βρίσκονται στις όχθες της, στον πυθμένα της και από τις απορροές της υδρολεκάνης της. Δημιουργήθηκε το 1927-28, όταν κατασκευάστηκε ο υδατοφράχτης, που σταματά τη ροή των νερών των γύρω πηγών και του ποταμού Ξεκωλωμένου πριν από το κανάλι προς τον  ποταμό Κερίτη,  με σκοπό την αξιοποίησή τους για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Υπάρχει ακόμα το μικρό Υ/Η εργοστάσιο, κοντά στη λίμνη, που τώρα λειτουργεί μόνο τον χειμώνα.

Η λίμνη λειτουργεί ως ταμιευτήρας αρδευτικού νερού, τη διαχείριση του οποίου έχουν ο Ο.Α.ΔΥ.Κ. και ο Τ.Ο.Ε.Β. Βαρυπέτρου. Παράλληλα, στην όχθη της λίμνης υπάρχει και το αντλιοστάσιο της Δ.Ε.Υ.Α.Χ., όπου αντλείται υπόγειο νερό από γεώτρηση και τροφοδοτείται με πόσιμο νερό ο Δήμος Χανίων και άλλοι γειτονικοί δήμοι.

Οικολογική αξία

          Εκτός από τις παραπάνω πολύ σημαντικές χρήσεις και λειτουργίες, τα τελευταία 15 χρόνια έχει διαπιστωθεί η αξία της περιοχής ως βιοτόπου –κυρίως για την ορνιθοπανίδα- αλλά και για αναψυχή. Ερασιτέχνες –παρατηρητές πουλιών- από την Ελλάδα και το εξωτερικό άρχισαν να συχνάζουν εκεί για παρατηρήσεις. Έχουν γίνει δύο μελέτες προστασίας και ανάδειξης της συγκεκριμένης  περιοχής από ομάδες ειδικών. Η μία μελέτη έγινε το 1994 με παραγγελία της Περιφέρειας Κρήτης, (Π.Ε.Π.) και η άλλη έγινε το 1997, στα πλαίσια προγράμματος «Life» της Ε.Ε. (Διαχειριστικό Σχέδιο Αγυιάς- Ν.Α. Χανίων, Ο.Α.ΔΥ.Κ., Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης). Στο μεταξύ, η λίμνη της Αγυιάς και η ευρύτερη περιοχή της  εντάχτηκε στον κατάλογο των ελληνικών περιοχών του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000», με κωδικό Α 4340006 και όνομα: Λίμνη Αγυιάς-Πλατανιάς-Ρέμα και εκβολή Κερίτη-Κοιλάδα Φάσας. Η έκταση όλης αυτής της περιοχής –που φτάνει μέχρι τις εκβολές του Κερίτη, στο Βόρειο Κρητικό πέλαγος- είναι 4100 στρ. Το υψόμετρό της κυμαίνεται από 0-200 μέτρα, με μέσο υψόμετρο τα 30 μέτρα.

            Μετά τις παρατηρήσεις και τις μελέτες των τελευταίων χρόνων, η τεχνητή λίμνη της Αγυιάς θεωρείται από τους ειδικούς ως ο πιο σημαντικός υγρότοπος για τα πουλιά στην Κρήτη. Περίπου 190 διαφορετικά είδη πουλιών έχουν παρατηρηθεί στη λίμνη σε διαφορετικές εποχές. Αρκετά από αυτά θεωρούνται σπάνια.  Ορισμένα φωλιάζουν συνέχεια στην περιοχή, κάποια άλλα περιστασιακά. Σε μεγάλους αριθμούς συναντώνται οι φαλαρίδες, τα νανοβουτηχτάρια, οι πρασινοκέφαλες πάπιες, οι λευκοτσικνιάδες, οι σταχτοτσικνιάδες, οι μικροτσικνιάδες, ενώ εύκολα βλέπει κανείς αλκυόνες και γλαρόνια. Αρπαχτικά όπως καλαμόκυρκοι συχνάζουν εκεί. Υπάρχουν σπάνια και απειλούμενα είδη, όπως η βαλτόπαπια.

Λόγω του γεγονότος αυτού, και με το σκοπό επίσης να αναδειχτεί η περιοχή, διοργανώνεται κάθε Οκτώβρη από το 1996 στη λίμνη η  «Γιορτή των Πουλιών», με συνεργασία της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας και της Οικολογικής Πρωτοβουλίας Χανίων. Γίνεται συστηματική παρατήρηση πουλιών και διάφορες ενημερωτικές εκδηλώσεις, ενώ σε όλη τη διάρκεια του χρόνου η περιοχή γίνεται θέμα  προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης από σχολεία της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπ/σης.

Καθεστώς προστασίας

          Έχει ολοκληρωθεί από το 1998 το «Διαχειριστικό Σχέδιο Αγυιάς» που αναφέρθηκε παραπάνω. Το σχέδιο αυτό προβλέπει τη δημιουργία ενός διαχειριστικού φορέα, στον οποίο θα συμμετέχουν εκπρόσωποι από διάφορους φορείς που εμπλέκονται αυτή τη στιγμή στη λίμνη (αναφέρονται παρακάτω). Ο φορέας αυτός θα επιβλέπει  να τηρούνται κάποιοι κανόνες στη διαχείριση του υγροτόπου, που προβλέπονται από τις σχετικές μελέτες. Το σχέδιο προβλέπει έναν πυρήνα αυστηρής προστασίας που καλύπτει τη λίμνη, τις όχθες της και μία ζώνη 50 μέτρα γύρω από τις όχθες. ΄Εκεί θα απαγορεύεται κάθε δραστηριότητα (εκτός από την ήδη υπάρχουσα  γεωργική-κυρίως πορτοκαλιές). Γύρω από αυτόν θα υπάρχουν πιο ελαστικοί περιορισμοί, θα απαγορεύονται δηλ. μόνο κάποιες δραστηριότητες ιδιαίτερα ρυπογόνες ή που θα μπορούσαν να βλάψουν το οικοσύστημα με κάποιο τρόπο.

            Για να θεσμοθετηθεί  αυτό το σχέδιο χρειάζεται να ολοκληρωθεί η «Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη» και να εκδοθεί  Προεδρικό Διάταγμα για την εφαρμογή της. Δυστυχώς αυτό δεν έχει γίνει, προς το παρόν. Αυτή είναι και η αιτία των πολλών προβλημάτων που ταλανίζουν τη λίμνη, και των οποίων γίνεται αναφορά παρακάτω.

            Εκείνο που ισχύει, λοιπόν, μέχρι στιγμής, είναι η απαγόρευση του κυνηγιού στη λίμνη (από το 1995 έχει βγάλει απόφαση η Δνση Δασών, και αυτό το μέτρο έχει συντελέσει σημαντικά στην αύξηση του αριθμού των πουλιών, όπως λένε οι ειδικοί ορνιθολόγοι), και οι πολεοδομικοί κανονισμοί για την οικοδόμηση στις όχθες τις λίμνης. Επίσης η ισχύουσα νομοθεσία που απαγορεύει τη ρίψη μπαζών και την καταστροφής των καλαμιώνων της λίμνης (που όμως καταπατώνται συνέχεια).

Τα προβλήματα συνοπτικά

          Πριν ακόμα  ξεκινήσει η υλοποίηση του παρόντος προγράμματος, η Οικολογική Πρωτοβουλία Χανίων παρακολουθούσε συστηματικά την περιοχή, και είχε επισημάνει τα παρακάτω προβλήματα:

·         Απότομες αυξομειώσεις της στάθμης της λίμνης στη διάρκεια του 24ώρου,  την καλοκαιρινή περίοδο, οπότε καταναλώνεται νερό από τη λίμνη για άρδευση. Αυτές οι αυξομειώσεις δημιουργούν σοβαρό πρόβλημα στο φώλιασμα των πουλιών.

·         Μείωση της στάθμης του νερού μέχρι του σημείου εξάντλησης, σχεδόν, κατά την καλοκαιρινή περίοδο, με προφανείς καταστροφικές επιπτώσεις για την πανίδα.

·         Παροχέτευση ρυπαντών στη λίμνη από διάφορες πηγές: Λύματα από τον γειτονικό οικισμό της Αγυιάς (δεν υπάρχει ακόμα βιολογικός καθαρισμός), υπολείμματα από κοπριές από τις φυλακές της Αγυιάς και από άλλους στάβλους, υπολείμματα φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων από γειτονικές καλλιέργειες μέσω των καναλιών που εισρέουν στη λίμνη,  από ένα μικρό συσκευαστήριο πορτοκαλιών και από κάποιες άγνωστες πηγές. Αυτά έχουν βρεθεί και με αναλύσεις του νερού, αλλά μερικές φορές φαίνονται και με γυμνό μάτι. Σε κάποιες περιπτώσεις έχει γεμίσει η λίμνη, λόγω ευτροφισμού, με μεγάλες ποσότητες από κόκκινα φύκια.

·         Εισαγωγή ειδών ξένων προς το οικοσύστημα, που έχουν ήδη προξενήσει σοβαρό πρόβλημα. Συγκεκριμένα, πριν από λίγα χρόνια, κάποιος είχε ξεκινήσει μια εγκατάσταση βατραχοκαλλιέργειας σε μια περιοχή περίπου 1000 μέτρα από τη λίμνη, δίπλα στο κανάλι που καταλήγει στη λίμνη από τις φυλακές της Αγυιάς. Εξέτρεφε τον αμερικάνικο «Βουβαλοβάτραχο». Η επιχείρηση αυτή απέτυχε και η εγκατάσταση διαλύθηκε, όμως κάποια άτομα του Βουβαλοβάτραχου έφτασαν στη λίμνη, πολλαπλασιάστηκαν και απειλούν  τους ντόπιους βατράχους, τόσο  τρώγοντας τα μικρά τους όσο και επειδή τους ανταγωνίζονται  διατροφικά.

·         Στον ίδιο χώρο έχει δημιουργηθεί πρόσφατα χώρος εναπόθεσης ογκωδών στερεών απορριμμάτων των γύρω δήμων. Περιλαμβάνονται και παλιά αυτοκίνητα και διάφορες οικιακές συσκευές. Υπάρχει κίνδυνος τα στραγγίσματα από παλιά λάδια,  βενζίνες και παλιές μπαταρίες να φτάσουν μέσω του καναλιού στη λίμνη.

·         Οι διάφορες επεμβάσεις των φορέων που διαχειρίζονται τον βιότοπο είναι συχνά καταστροφικές. (Καταστροφή καλαμιώνων κ.α. βλάστησης εξ αιτίας της επιδιόρθωσης του υδατοφράκτη από την ΔΕΗ πριν 3 χρόνια, καταστροφή φωλιών ζώων από ανασκαφές για αγωγούς της ΔΕΥΑΧ κ.α.). Εδώ πρέπει να σημειώσουμε πως στη λίμνη εμπλέκονται αυτή τη στιγμή οι παρακάτω φορείς: ΔΕΥΑΧ, ΔΕΗ, ΟΑΔΥΚ, ΤΟΕΒ Βαρυπέτρου και Αγυιάς-Κολυμβαρίου, Δήμος Θερίσου. Ο Δήμος Θερίσου ξεκινά τώρα την υλοποίηση ενός αμφιλεγόμενου έργου. Οι φορείς αυτοί δεν συνεργάζονται μεταξύ τους, ούτε με τους επιστημονικούς φορείς (Παν/μιο Κρήτης) που έχουν συντάξει τις σχετικές μελέτες.

·         Υπάρχει τεράστια πίεση από το 1995 και μετά για κατασκευή ταβερνών, καφετεριών κ.α. αντίστοιχων επιχειρήσεων  πάνω στην όχθη της λίμνης, και μέσα στον (προγραμματισμένο) πυρήνα απόλυτης προστασίας.

·         Πρόσφατα εντοπίσαμε εκτροφή (προφανώς παράνομη) στρουθοκαμήλων μέσα και δίπλα στη μάντρα οικοδομικών υλικών που λειτουργεί στην όχθη της λίμνης.

Επισκέψεις

            Επισκέψεις εθελοντών στη λίμνη έγιναν στις παρακάτω ημερομηνίες:

24/8/2003 (5 άτομα)

4/10/2003  (13 άτομα)

19/10/2003 (Γιορτή Πουλιών-συμμετείχαν οι περισσότεροι εθελοντές του προγράμματος)

12/12/2003 (5 άτομα)

8/1/2004 (3 άτομα)

21/4/2004 (3 άτομα)

 4/5/2004  (3 άτομα)

12/72004  (3 άτομα)

Φόρμα παρατηρήσεων

Για τη διευκόλυνση της καταγραφής των παρατηρήσεων φτιάχτηκε μια φόρμα, που αφορούσε τους υγροτόπους, η οποία επισυνάπτεται.

Παρατηρήσεις

24/8/2003

Επισημάνθηκαν τα παρακάτω:

            Χαμηλή στάθμη του νερού της λίμνης- μεγάλη ποσότητα φυκιών πράσινου και κίτρινου χρώματος.

Λειτουργία καφετέριας της οποίας ο κήπος βρίσκεται σε απόσταση 10 μ. από τον υδατοφράκτη (μέσα στη ζώνη απόλυτης προστασίας του υγροτόπου). ΄Έχει κατασκευαστεί πέργκολα στο μπροστινό μέρος, και έχουν φυτευτεί διάφορα καλλωπιστικά είδη (τριανταφυλλιές, χλοοτάπητας κ.α.), ξένα προς τη χλωρίδα της περιοχής.

Ο ιδιοκτήτης της καφετέριας μας δήλωσε πως έχει παρατηρήσει βουβαλοβάτραχους στην όχθη όπου βρίσκεται ο υδατοφράκτης, και πως έπιασε κάποιον και τον έστειλε στο Μ.Φ.Ι.Κ. Επίσης είπε πως πρόσφατα υπήρξε σοβαρή ρύπανση της λίμνης, από λύματα χοιροστασίου, μάλλον (υπήρχε πολύ άσχημη μυρωδιά), και πως ο ίδιος απομάκρυνε διάφορα επιπλέοντα σωματίδια.

Στη διάρκεια της επίσκεψης αυτής έγινε ενημέρωση των μελών και φίλων του Πολιτιστικού Συλλόγου Βαμβακόπουλου για την οικολογική αξία της λίμνης και τα προβλήματά της.

4/10/2003

Πέρα από όσα παρατηρήθηκαν στις 24/8/2004, (φύκια κ.λ.π.),  παρατηρήθηκε απόρριψη μπαζών στην Βόρεια όχθη. Επίσης κατασκευή μικρού κτίσματος. Παραδίπλα, στη θέση ενός αυθαίρετου που είχε κατεδαφιστεί, υπάρχει μεγάλος λάκκος.

19/10/2003

Συνεχιζόμενη απόρριψη μπαζών στην   Βόρεια   όχθη. Έχουν καταστραφεί καλαμιώνες.

    12/12/2003

Συνεχιζόμενη απόρριψη μπαζών στην   Βόρεια   όχθη. Έχουν καταστραφεί καλαμιώνες.

    8/1/2004

Συνεχιζόμενη απόρριψη μπαζών στην   Βόρεια   όχθη. Έχουν καταστραφεί καλαμιώνες.

Βόσκηση προβάτων σε περιφραγμένη από τον Δήμο Χανίων περιοχή, που απαγορεύεται.

    21/4/2004

Στη θέση όπου υπήρχε το εποχιακό τέλμα και είχε φτιαχτεί η μονάδα εκτροφής των βουβαλοβάτραχων, βρίσκεται τώρα ένα σκουπιδότοπος όπου στέλνει ο Δήμος Χανίων τα ογκώδη αντικείμενα (παλιά ψυγεία, ηλ. κουζίνες, ντουλάπες, στρώματα κ.α., ακόμα και κομμάτια από αυτοκίνητα και τρίκυκλα. Επίσης ρίχνουν μπάζα.  Πέρα από το αισθητικό πρόβλημα, δίπλα από τον σκουπιδότοπο ρέει το ποταμάκι που καταλήγει στη λίμνη. Είναι πιθανή η μόλυνσή του (άρα και της λίμνης) από στραγγίσματα που περιέχουν τοξικές ουσίες προερχόμενες από καμένα μηχανόλαδα, μπαταρίες αυτοκινήτων κ.α.)

    Έχει ξεκινήσει η ανέγερση μεγάλου  οικοδομήματος στην    όχθη της λίμνης, (μέσα στον πυρήνα) που μάθαμε πως προορίζεται για παιδότοπο ή/και καφετέρια. Ο ιδιοκτήτης ισχυρίζεται πως έχει άδεια από την πολεοδομία.

   4/5/2004

Ο Δήμος Θερίσου φτιάχνει πλακόστρωση διακοσμητική στον υδατοφράκτη. Πρόκειται για υλοποίηση ενός αμφιλεγόμενου έργου με τίτλο: «Εξυγίανση και ανάδειξη πηγών Κολύμπας της λίμνης Αγυιάς». Αρχικά ξεκίνησαν παρεμβάσεις στην περιοχή «Κολύμπα», αλλά τους σταμάτησε ο Δήμος Χανίων  (Η συγκεκριμένη έκταση ανήκει στη ΔΕΥΑΧ). Από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης μας ενημέρωσαν πως έπρεπε πριν ξεκινήσει το έργο να φτιαχτεί επιτροπή παρακολούθησης από εκπροσώπους διαφόρων φορέων, -και από το ΜΦΙΚ- αλλιώς είναι παράνομο.

12/7/2004

Εκτός από τις παραπάνω εργασίες, παρατηρήσαμε χαμηλή στάθμη της λίμνης, χωρίς πάντως να φτάνει σε δραματικό σημείο. Υπάρχουν ίχνη από λύματα στην Ανατολική άκρη της λίμνης, στους καλαμιώνες. Επίσης δίπλα στην μάντρα οικοδομικών υλικών στη Β. ακτή, ο ιδιοκτήτης έχει κάνει πρόχειρα οικήματα και περιφράξεις και εκτρέφει στρουθοκαμήλους. (Οι περίοικοι κάνουν λόγω και για χοίρους, για δυσοσμία και για ρύπανση της λίμνης από ζωικά απόβλητα).

Ενέργειες-παρεμβάσεις που έγιναν σε όλη την παραπάνω περίοδο

Δημοσιεύματα στον τοπικό τύπο (επισυνάπτονται)

Προτάσεις

Είναι αδύνατον να προστατευτεί η λίμνη αν δεν συγκροτηθεί άμεσα  Φορέας Διαχείρισης που θα εφαρμόσει με αυστηρότητα αυτά που προβλέπει το διαχειριστικό σχέδιο. Η χαλαρότητα της τοπικής Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης και η απόλυτη αδυναμία  συνεργασίας των πολλών τοπικών φορέων που έχουν αρμοδιότητα στη λίμνη, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε ανεπίστρεπτη υποβάθμιση του βιοτόπου.

         

                                      Λίμνη    Κουρνά

Εισαγωγή-γενικές πληροφορίες-χαρακτηριστικά

Η λίμνη του Κουρνά είναι η μοναδική μεγάλη φυσική λίμνη της Κρήτης και η νοτιότερη της Ευρώπης.

Βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά του Ν. Χανίων, κοντά στο χωριό Μουρί της Κοινότητας Γεωργιούπολης σε απόσταση 2.500μ από τη θάλασσα και 2.300μ ΒΔ του ομώνυμου χωριού Κουρνάς και αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους υδροβιότοπους της Κρήτης.

Έχει μέγιστο μήκος Β-Ν 1080μ, μέγιστο πλάτος Α-Δ 880 μ, μέγιστο βάθος (θερινή στάθμη) 22,5 μ, έκταση (θερινή στάθμη) 579 στρ., βάθος πηγής «Αμάτι» 16,5 μ, υψόμετρο επιφάνειας περίπου 19 μ, και υψόμετρο επιφάνειας από τη στάθμη της θάλασσας 15-20 μ. Το βαθύτερο σημείο βρίσκεται 3,5 μ, κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Η περιοχή της λίμνης μπορεί να χαρακτηριστεί ως τεκτονικό ρήγμα, γεμισμένο με νεογενείς αποθέσεις. Στο Νότιο τμήμα της επικρατούν μαργαϊκοί ασβεστόλιθοι, ενώ το υπόλοιπο τμήμα με εξαίρεση το Δυτικό περιβάλλεται από υδατοστεγείς σχηματισμούς. Η υδροδότηση της γίνεται από την ορεινή μάζα των Λευκών Ορέων, μέσω της πηγής «Αμάτι» στο ΝΑ άκρο της.

Το νερό της λίμνης είναι  γλυκό και κατάλληλο για άρδευση. Υπάρχει μία υπολογίσιμη περιεκτικότητα σε χλωριόντα που κυμαίνεται από 200-300 mg/lt. Αυξομειώσεις περιεκτικότητας στα χλωριόντα παρουσιάζονται στη θέση της πηγής «Αμάτι» (ετήσια 170-306  mg/lt). Αυτό οφείλεται, όπως δείχνουν υδρογεωλογικές μελέτες, σε ένα «μέτωπο υφαλμύρωσης» που βρίσκεται σε σημαντικό βάθος κάτω από το «Αμάτι».

Δραστηριότητες στη λίμνη.

Εκμετάλλευση υδάτινων πόρων.

Τα τελευταία χρόνια έχει κατασκευαστεί και λειτουργεί μεγάλο υδροαρδευτικό έργο (Ανατολικού Αποκόρωνα) από τον Ο.Α.Δ.Υ.Κ.

Από τη λίμνη αντλούνται για αρδευτικά έργα περίπου 600 m³/ώρα την θερινή περίοδο, ενώ παράλληλα η λίμνη τροφοδοτεί υπόγεια τις πηγές της Γεωργιούπολης. Η εκμετάλλευση αυτή των νερών της λίμνης θεωρείται-από τον ΟΑΔΥΚ- πως ελάχιστα επηρεάζει την μείωση της στάθμης .

Αναψυχή-κολύμβηση-αθλήματα

            Λόγω του φυσικού κάλους της η λίμνη έχει γίνει εδώ και πολλά χρόνια πόλος έλξης επισκεπτών, και λειτουργούν εκεί πολλές ταβέρνες και καφενεία. Πολλοί κάνουν μπάνιο στη λίμνη το καλοκαίρι. Υπάρχουν επίσης ενοικιαζόμενα «θαλάσσια ποδήλατα».          

            Στη λίμνη γίνονται επίσης προπονήσεις και αγώνες κανόε-καγιάκ.

Παρατήρηση πουλιών-δραστηριότητες περιβ/κής εκπαίδευσης

            Λόγω της μεγάλης οικολογικής της αξίας η περιοχή της λίμνης προτιμάται από πολλά σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπ/σης για δραστηριότητες περιβαλλοντικής αγωγής. Η πλούσια ορνιθοπανίδα της, επίσης, την κάνει ιδανικό μέρος για παρατήρηση πουλιών. Το ίδιο ισχύει και για όλο τον υγρότοπο της Γεωργιούπολης.

Κυνήγι

            Το κυνήγι έχει απαγορευτεί γύρω από τη λίμνη, αλλά σποραδικά γίνεται παράνομα.

Νομικό καθεστώς – νομικές, διοικητικές ρυθμίσεις.

Από το 1990  ισχύει «Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου» σε όλη την ευρύτερη περιοχή (κοινότητες Καλαμίτσι Αμυγδάλι, Μάζης, Γεωργιούπολης, Κουρνά, Φυλακής, Καστέλου Ν. Χανίων και Επισκοπής Ν. Ρεθύμνης). Το κατά πόσον τηρείται αυτή η νομοθεσία είναι συζητήσιμο….

Όλη η ευρύτερη περιοχή της λίμνης έχει ενταχτεί στον κατάλογο τον προτεινόμενων περιοχών του ευρωπαϊκού δικτύου «ΦΥΣΗ 2000» με κωδικό αριθμό Α 4340010 και όνομα: Ακρωτήριο Δράπανος-Παραλία Γεωργιούπολης-Λίμνη Κουρνά.  Είναι επίσης σημαντική περιοχή προστασίας για τα πουλιά της CORINE  και των ICBP-IWRB.

Οικολογική αξία

Χλωρίδα

Η πιο πρόσφατη καταγραφή και ανάλυση της χλωρίδας του βιότοπου έχει γίνει από το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων στα πλαίσια του προγράμματος LIFE Δυτικής Κρήτης.  Έτσι στη περιοχή της λίμνης Κουρνά, καταγράφτηκαν περίπου 400 είδη φυτών – ανάμεσα σε αυτά και  7 ενδημικά είδη της Κρήτης. Η κατανομή των φυτών αυτών εξαρτάται από την απόσταση από το νερό, από τη μορφή της όχθης (πετρώδης-αμμώδης) και από τη συγκεκριμένη περιοχή, μια και όπου υπάρχουν πολλές ανθρώπινες δραστηριότητες καταστρέφονται πολλά είδη. Ενδεικτικά αναφέρουμε την λυγαριά (Vitex agnus-castus), την κύπερη (Cyperus spp.), τον αστύρακα,  (Styrax officinalis), το ενδημικό Κυκλάμινο της Κρήτης και Καρπάθου (Cyclamen creticum), την ενδημική αγριογαρυφαλλιά (Dianthus fruticosus), τα επίσης ενδημικά Κρήτης πετρομαρουλίδα (Petromarula pinnata) και σκουτελλάρια (Scutellaria sieberi), τις πικροδάφνες (Nerium oleander), τις μυρτιές (Myrtus communis),  τη λαδανιά, (Cistus spp.),  τη μέντα, (Mentha spp.), το ρείκι, (Erica spp.),  τη γκενίστα (Genista acanthoclada), τη φασκομηλιά (Salvia spp.), τους  πρίνους (Quercus spp.) κ.α. ενώ υπάρχουν και καλλιέργειες (ελιές). 

Πανίδα

Έχουν συνολικά καταγράφει 174 είδη πουλιών, από τα οποία τα 61 φωλιάζουν στο βιότοπο ή στη γύρω περιοχή και εξαρτώνται άμεσα από αυτόν για την εύρεση τροφής. Προστατεύονται από την Ελληνική και την Ευρωπαϊκοί νομοθεσία 46 είδη, από τα οποία τα 9 χαρακτηρίζονται σαν είδη προτεραιότητας για την Ε.Ε. Επίσης 36 είδη αναφέρονται στο Κόκκινο βιβλίο των απειλούμενων σπονδυλοζώων της Ελλάδας.

Το πιο συνηθισμένο υδρόβιο είδος είναι η φαλαρίδα ( Fulica atra) και τα μαυροβουτηχτάρια ( Podiceps nigricollis) που κυριαρχούν ιδιαίτερα το χειμώνα. Όλο το χρόνο θα βρούμε τα νανοβουτηχτάρια    (Tachybaptus ruficollis), ενώ η πιο συχνή αγριόπαπια την άνοιξη και νωρίς το φθινόπωρο είναι η σαρσέλα (Anas querquedula). Η βαλτόπαππια ( Aythya nyroca) παρατηρείται κατά τις μεταναστευτικές περιόδους και είναι ένα παγκόσμια απειλούμενο είδος. Ορισμένους χειμώνες μπορούμε να βρούμε στη λίμνη 2 είδη κορμοράνων ο κοινός κορμοράνος και η λαγγόνα που τρέφονται με ψάρια, ενώ μερικές φορές ξεχειμωνιάζουν και κύκνοι. Μπορούμε επίσης να δούμε και τα πιο συνηθισμένα είδη όπως ο σταχτοτσικνιάς ( Ardea cinerea), ο δασότρυγγας  ( Tringa ochropus), και η αλκυόνη  (Alcedo atthis), ενώ τον χειμώνα μπορούμε να ακούσουμε τον κοκκινολαίμη (Erithacus rubecola), τη τσίχλα (Turdus philomelos),το μαυροσκούφη(Sylvia atricapilla). Στις απότομες πλαγίες της λίμνης θα βρούμε να φωλιάζουν  το βραχοκιρκίνεζο, η ασπροκώλα, ο γαλαζοκότσυφας και η κίσσα.

Στη περιοχή τα συχνότερα αρπακτικά πουλιά που παρατηρούνται είναι ο σφηκιάρης, η γερακίνα, ο πετρίτης, ο καλαμόκιρκος και το τσιχλογέρακο.

Η λίμνη του Κουρνά προσφέρεται για παρατήρηση πουλιών που σπάνια απαντώνται στην Ελλάδα ή και στην υπόλοιπη Ευρώπη όπως ο μουγκρητής (Boraurus stellaris), ο στικταετός (Aquila clanga) και ο μαυροπετρίτης (Falco eleonorae)

Εκτός από τα παραπάνω πουλιά, αναφέρονται στη περιοχή και τέσσερα είδη πανίδας που χαρακτηρίζονται ως προτεραιότητας σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή και την Ελληνική νομοθεσία: το σπιτόφιδο (Elaphe sityla), η νεροχελώνα (Mauremys caspica), η θαλάσσια χελώνα (Caretta caretta) και η Μεσογειακή φώκια (Monachus monachus).

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ  ΛΙΜΝΗΣ  ΚΟΥΡΝΑ

Υλοποιώντας το παρόν πρόγραμμα έγιναν επισκέψεις ομάδων εθελοντών στη λίμνη, όπου έγιναν παρατηρήσεις και καταγράφτηκαν τα διάφορα προβλήματα που παρουσιάζονται. Παράλληλα, έγινε συλλογή πληροφοριών από ντόπιους και από φορείς όπως ο τοπικός Δήμος Γεωργιούπολης, ο Ο.Α.ΔΥ.Κ. και το Μ.Φ.Ι.Κ.

            Επισκέψεις των εθελοντών του προγράμματος έγιναν στις

            18/11/2003 (12 άτομα)-έγινε συζήτηση και ενημέρωση από τον δασολόγο του Δήμου Γεωργιούπολης κ. Καραθανάση.

            2/2/2004 (5 άτομα)

            6/6/2004 (3 άτομα) –έγιναν λήψεις με βιντεοκάμερα.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

·         Η  όχθη της λίμνης του Κουρνά γνωρίζει σημαντική τουριστική ανάπτυξη με τη λειτουργία ταβερνών, καφενείων, ξενοδοχείων αλλά και κατοικιών πολύ κοντά σε αυτή. Οι επιχειρήσεις αυτές αποτελούν σημαντική πηγή εισοδήματος για πολλούς κάτοικους της περιοχής. Όμως στη περιοχή της Γεωργιούπολης δεν υπάρχει βιολογικός καθαρισμός αλλά τα απόβλητα των επιχειρήσεων αυτών πέφτουν ανεξέλεγκτα στη λίμνη, μολύνοντας την.

·         Σε ότι αφορά το νομικό καθεστώς υπάρχει σημαντική ασάφεια, γύρω από τη λίμνη, η οποία σαν σημαντικός υγροβιότοπος έχει ενταχθεί στο Δίκτυο προστασίας σημαντικών οικοτόπων, «ΦΥΣΗ 2000». Καθώς λοιπόν απουσιάζει ο διαχειριστικός φορέας που προβλέπεται από το Δίκτυο «Φύση 2000», παρατηρούνται πολλές αυθαίρετες ενέργειες, ενώ επιχειρήσεις ή δραστηριότητες που είναι νόμιμες σύμφωνα με μια κρατική υπηρεσία, είναι παράνομες σύμφωνα με κάποια άλλη. Αυτή η κατάσταση  οδηγεί στην όξυνση της αυθαιρεσίας, κάτι που είναι σε βάρος του σημαντικού αυτού υγροβιότοπου και τελικά σε βάρος και της ντόπιας οικονομίας που αναπτύσσεται γύρω -αλλά και σε σχέση -με τη λίμνη Κουρνά.

·         Το κυνήγι στις όχθες της λίμνης του Κουρνά έχει απαγορευτεί και η περιοχή έχει κηρυχθεί καταφύγιο άγριας ζωής. Εμείς όμως ακούσαμε πυροβολισμούς (καθώς το παράνομο κυνήγι συνεχίζεται), αφού δεν ασκείται κανένας συστηματικός έλεγχος.

·         Η βόσκηση αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για τη βιοποικιλότητα, καθώς επίσης και οι φωτιές που βάζουν διάφοροι....., καταστρέφει τη χλωρίδα στις όχθες της λίμνης, πράγμα  που σε συνδυασμό με τη βόσκηση μεγιστοποιεί το πρόβλημα.

·         Στα ψάρια της λίμνης (χέλια, κέφαλοι, αθερίνες, ποταμοσαλιάρες, κουνουπόψαρα κ.ά.) προστέθηκαν και τα χρυσόψαρα! Πριν από λίγα χρόνια, κάποιος έριξε χρυσόψαρα στη λίμνη για να την….ομορφύνει! Το αποτέλεσμα ήταν τα ψάρια αυτά να πολλαπλασιαστούν υπέρμετρα και να εκτοπίζουν άλλα, ντόπια είδη, όπως είναι π.χ. οι κέφαλοι. Το πρόβλημα είναι τώρα τεράστιο και δυσεπίλυτο. Χρειάζεται επίμονο και εντατικό ψάρεμα των θηλυκών, την εποχή που έχουν αυγά. Όσο για τους κέφαλους, είχε δημιουργηθεί επί πλέον ένα σοβαρό πρόβλημα στην κυκλοφορία τους από τα ποταμάκια προς τη λίμνη, με το φράξιμο από τον τοπικό Δήμο της διόδου του «Αύλακα», που ήταν ένα παλιό  έργο υδρομάστευσης στη ΒΔ πλευρά της λίμνης. (Ωστόσο, αφού διαπιστώθηκε το πρόβλημα, αποκαταστάθηκε η δίοδος αυτή).

·         Το μεγάλο ζήτημα που απασχολεί τη περιοχή αλλά και τις οικολογικές οργανώσεις Χανίων και Ρεθύμνου είναι τα σχέδια για σημαντική αύξηση της απόληψης νερού από τη λίμνη για υδροδότηση της πόλης του Ρεθύμνου και για πρόσθετη αύξηση υδροδότησης προς τη Γεωργιούπολη. Κάτι τέτοιο με δεδομένη τη παντελή έλλειψη σχεδιασμού αλλά και στοιχειώδους συντονισμού των διαφόρων οργανισμών και υπηρεσιών που εμπλέκονται με τη λίμνη μπορεί να έχει τραγικές συνέπειες για τη λίμνη του Κουρνά. Κι αυτό γιατί, παρ΄όλο που ο συνολικός όγκος νερού που διακινείται στο υδρολογικό σύστημα της λίμνης είναι πολλαπλάσιος από τον όγκο του νερού που χρησιμοποιείται για άρδευση-ύδρευση, οι ειδικοί επισημαίνουν πως,  κάτω από δεδομένες συνθήκες, (πολύ γρήγορη άντληση σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο), μπορεί να υπάρξει μια έντονη υφαλμύρωση των νερών της λίμνης, να αυξηθεί δηλ. πολύ η περιεκτικότητα των νερών σε χλωριόντα, με άγνωστες επιπτώσεις στο οικοσύστημά της.

ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΠΟΥ ΚΑΝΕΙ Ο ΤΟΠΙΚΟΣ ΔΗΜΟΣ

Στην λίμνη του Κουρνά ο Δήμος έχει επιβάλει την κατασκευή στεγανών βόθρων στις επιχειρήσεις για να σταματήσει η μόλυνση από βοθρολύματα. Επίσης γίνονται μετρήσεις της ποιότητας των νερών σε συνεργασία με το Τ.Ε.Ι. Χανίων και το Πολυτεχνείο Κρήτης.

Έχουν τοποθετηθεί πλωτές εξέδρες στη λίμνη για τη διευκόλυνση των πουλιών, και πλωτό «σύνορο», για να περιορίζει την έκταση στην οποία κινούνται τα θαλάσσια ποδήλατα (να μην πλησιάζουν πολύ στις φωλιές των πουλιών). Επίσης έχει περιοριστεί ο αριθμός των αδειών για εκμετάλλευση αυτών των ποδηλάτων.

Γίνονται προσπάθειες –σε συνεργασία με ειδικούς ιχθυολόγους- να λυθεί το πρόβλημα των χρυσόψαρων.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Η προστασία της λίμνης Κουρνά δεν είναι μόνο προστασία ενός ακόμα υγροτόπου για τα πουλιά αλλά ταυτόχρονα και προστασία του υδροφόρου ορίζοντα, των αποθεμάτων νερού, της τοπικής οικονομίας που μπορεί να στηριχθεί στον οικοτουρισμό, τις βιολογικές καλλιέργειες, στο δώρο της φύσης που ακόμα διαθέτει. Έτσι λοιπόν απαιτείται:

·         Άμεσης προτεραιότητας θα πρέπει να είναι η σύσταση ενός ενιαίου Διαχειριστικού Φορέα για τη προστασία της, με στόχο τη διαχείριση της περιοχής στη βάση του διαχειριστικού σχεδίου και των ειδικών περιβαλλοντικών συμφωνιών που θα συναφθούν.

·         Εκπόνηση μελέτης για  την ανάληψη έργου αποκατάστασης της όχθης της βόρειας αλλά και της ανατολικής πλευράς της λίμνης από διάφορες αυθαίρετες κατασκευές, μπαζώματα και καταπατήσεις, καθώς επίσης και για τη διαμόρφωση διαδρόμων περίπατου, θέσεων παρατήρησης και ξεκούρασης.

·        Τέλος κατασκευή Βιολογικού καθαρισμού στο Δήμο Γεωργιούπολης, έτσι ώστε πολλά από τα απόβλητα των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στις όχθες της λίμνης να μην πέφτουν ανεξέλεγκτα σε αυτή με αποτέλεσμα να την μολύνουν. 

ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ

ΧΑΝΙΩΝ