Φαράγγια Δίκταμου-Μαχαιρών

  ΑΝΑΦΟΡΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΩΝ

επισκέψεων των εθελοντών

του προγράμματος

«Εθελοντισμός και Περιβάλλον»

στα φαράγγια Δικτάμου και Μαχαιρών

Χανίων

ΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΤΗΣ Ο.Π.Χ. ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Σεμινάρια-ημερίδες

Στις    7/2/2004 πραγματοποιήθηκε ημερίδα με θέμα «Τα Λευκά Όρη και τα φαράγγια του Δικτάμου και των Μαχαιρών» από την Οικολογική Πρωτοβουλία Χανίων και το Τμήμα Περιβαλλοντικής Αγωγής της Δνσης Πρωτοβάθμιας Εκπ/σης Ν. Χανίων, την οποία παρακολούθησαν οι εθελοντές του προγράμματος και πολλοί δάσκαλοι και νηπιαγωγοί. Ομιλητές ήταν οι Δρ. Χαρ. Φασουλάς, καθ. Γεωλογίας του Πανεπ/μίου Κρήτης, που μίλησε για τη γεωλογία των φαραγγιών και τον θεσμό των «γεω-πάρκων», ο γεωπόνος-ερευνητής Κ. Οικονομάκης, που μίλησε για τη χλωρίδα των Λευκών Ορέων και των φαραγγιών και ο Δ. Μπατσάκης, συνοδός βουνού-οδηγός περιβ/κού τουρισμού, με θέμα τον εναλλακτικό-οικολογικό τουρισμό στα βουνά.

Στις 8/2/2004 έγινε ενημέρωση των εθελοντών για το φαράγγι του Δικτάμου, από τον Γιάννη Αρνέλλο, (δασολόγο) και Γιώργο Βλοντάκη (γεωπόνο). Αναφέρθηκαν τόσο στα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου φαραγγιού και στις λεπτομέρειες της διαδρομής του όσο και στις παλιότερες κινητοποιήσεις για την προστασία του.

Στις 9/2/2004 έγινε ενημέρωση των εθελοντών για το φαράγγι των Μαχαιρών από την κ. Ρούλα Καστρινάκη (κάτοικο Μαχαιρών).  Έγινε αναφορά  τόσο στα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου φαραγγιού και της ευρύτερης περιοχής, όσο και στις παλιότερες κινητοποιήσεις για την ανάδειξη και  προστασία του από την Κοινότητα Μαχαιρών και την Οικολογική Πρωτοβουλία Χανίων. Επίσης θέματα αυτοπροστασίας  κατά την πορεία μέσα στα φαράγγια και θέματα πρώτων βοηθειών καλύφτηκαν από τις  κ.κ. Αργυρώ Ντουσάκη και Ντέλλα Βαβουλέ.

Φόρμα παρατηρήσεων

Για την καλύτερη καταγραφή των παρατηρήσεων των εθελοντών στα φαράγγια, φτιάχτηκε μια φόρμα, η οποία επισυνάπτεται.

Επισκέψεις στο φαράγγι του Δικτάμου

            Επισκέψεις στο φαράγγι έγιναν στις  30/10/04, στις  21/3/04 και  στις 23/5/04.

Οι δύο πρώτες επισκέψεις έγιναν από ολιγομελείς ομάδες εθελοντών, ενώ στην τελευταία έγινε μαζική εκδρομή-πέρασμα του φαραγγιού από το Κατωχώρι στον Στύλο, στην οποία συμμετείχαν γύρω στα 50 άτομα, εθελοντές του προγράμματος αλλά και άλλοι φυσιολάτρες Χανιώτες. Έγινε υποδοχή και κέρασμα από τον τοπικό Δήμο Κεραμείων.

Επισκέψεις στο φαράγγι των Μαχαιρών

Έγινε επίσκεψη στις 17/3/2004, από μικρή ομάδα εθελοντών, που προχώρησε από τους Μαχαιρούς προς τα Κυριακοσέλια, και έφτασε μέχρι ένα σημείο.

Στις  16/6/2004, ολιγομελής ομάδα εθελοντών διέσχισε όλο το φαράγγι, από τα Κυριακοσέλια ως τους Μαχαιρούς.

            Παραγωγή εκπαιδευτικού-ενημερωτικού  υλικού

            Οι εθελοντές μοιρασμένοι σε μικρές ομάδες και χρησιμοποιώντας τις φωτογραφίες και τις λήψεις από (ερασιτεχνικές) κάμερες μέσα στα φαράγγια, αξιοποιώντας και τις γνώσεις που πήραν από τα σεμινάρια και τη μελέτη της σχετικής αρθρογραφίας στον τοπικό τύπο, παρήγαγαν:

1. Ενημερωτικό κείμενο, που δημοσιεύτηκε στο έντυπο «Φουρόγατος», στο ειδικό αφιέρωμα  Ιουνίου 2004.
2. Σειρά διαφανειών (Slides)
3. Ολιγόλεπτη ταινία βίντεο

ΑΝΑΦΟΡΑ ΓΙΑ ΦΑΡΑΓΓΙ ΔΙΚΤΑΜΟΥ

            Ένα από τα φαράγγια του νομού που έχει γίνει αρκετά γνωστό τα τελευταία χρόνια –αν και δεν δέχεται μεγάλο αριθμό επισκεπτών- είναι το φαράγγι του Δικτάμου, ή φαράγγι του Στύλου, ή Κατωχωριανό φαράγγι.

Το μεγαλύτερο μέρος του φαραγγιού βρίσκεται στην περιοχή των Κεραμιών και η είσοδός του αρχίζει από την γραφική πλατεία με τα πλατάνια τα νερά και το εκκλησάκι του Αϊ Γιώργη στο Κατωχώρι (Πλατεία «Βρύση» ή «Πλάτανος»). Στα γκρεμνά του φαραγγιού υπάρχει άφθονο δίκταμο εξ ου και το όνομά του. Αυτό το φαράγγι είναι ανάμεσα στα ελάχιστα από τα 60 των Χανίων που έχει κατεύθυνση από δυτικά προς ανατολικά, σε αντίθεση με τα άλλα που έχουν κατεύθυνση από  βορρά προς νότο. Έχει το προνόμιο να βρίσκεται πολύ κοντά στην πόλη των Χανίων και τα τουριστικά θέρετρα, ενώ η διάβασή του και η επιστροφή μπορεί να γίνει άνετα. Η είσοδός του απέχει 21.5 χλμ. από τα Χανιά και η έξοδός τoυ  από καταλήγει στο δρόμο που κατευθύνεται από το χωριό Μεγάλα Χωράφια προς τον Στύλο και απέχει 15 χλμ από τις Καλύβες στην ακτή της επαρχίας  Αποκορώνου. Έχει περίπου 6 χλμ. μήκος. Η διάβασή του γίνεται σε 3.5-4 ώρες με ομαλή πεζοπορία, αφού δεν υπάρχει μεγάλη κλίση του εδάφους, διότι η είσοδος βρίσκεται σε υψόμετρο 280 μ. και η έξοδος στο χωριό Φαράγγι στα 30 μ. Από την έξοδο του φαραγγιού νοτιοανατολικά σε απόσταση 1 χλμ. ευρίσκεται το χωριό Στύλος με αμέτρητες πηγές νερού κάτω από τα σκιερά πλατάνια και τα βυζαντινά μνημεία.

Μέσα στο φαράγγι του Δίκταμου ρέει το μικρό ποτάμι του Κεραμιώτη που είναι παραπόταμος του Κοιλιάρη. Το θέρος δεν δημιουργεί σε κανένα σημείο πρόβλημα για την διάβαση του, ενώ τους μήνες του χειμώνα ίσως χρειασθεί να εισέλθει ο πεζοπόρος μερικές φορές στο νερό και ιδίως κοντά στην έξοδο του φαραγγιού, όπου μια μικρή λιμνούλα με αμμουδερή όχθη προσφέρεται και για κολύμπι ακόμα.

Χλωρίδα-πανίδα

 Στις παρυφές αλλά και μέσα στο φαράγγι υπάρχει πυκνή βλάστηση από πρίνους, πικροδάφνες, αγριελιές, σκίνους, λυγαριές, δάφνες, πλατάνια, κυπαρίσσια και γενικά η χλωρίδα είναι πλούσια. Υπάρχει το πασίγνωστο αρωματικό-φαρμακευτικό φυτό Δίκταμος (Origanum Dictamnus), και άλλα ενδημικά της Κρήτης-, όπως η  Πετρομαρουλίδα (Petromarula pinnata),  o Κρητικός ΄Εβενος  (Ebenus Cretica)  κ.α.

Εκτός από το Δίκταμο υπάρχουν  και πολλά άλλα φαρμακευτικά  φυτά που φυτρώνουν στις σχισμές των βράχων,  (π.χ. Σκορπιδόχορτο-Ceterach officinarum).  –

Στο φαράγγι φωλιάζουν – σύμφωνα με αναφορές κατοίκων της περιοχής-αρκετά αρπακτικά όπως ο Σπιζαετός (Hieraetus fasciatus) (ή Φιλάδελφος ή Σκαροβιτσίλα), ο Πετρίτης (Falco Peregrinus),διάφορα κορακοειδή (οικ. Corvidae) κ.α.

Μελέτες-έρευνες για το φαράγγι

Δεν έχουμε υπ’ όψη μας συγκεκριμένη επιστημονική εργασία. ΄Έχουν γίνει όμως τα τελευταία 20 χρόνια αρκετά δημοσιεύματα στον τοπικό τύπο από φυσιολάτρες και κατοίκους της περιοχής που αφορούν τη φυσική ομορφιά, τη χλωρίδα και την πανίδα του φαραγγιού. Αυτά τα δημοσιεύματα έκαναν γνωστό το φαράγγι στα μέσα της δεκαετίας του 1980, και το 1987 έγινε και μια μεγάλη εκδρομή-πέρασμα του φαραγγιού που οργανώθηκε από τον Ε.Ο.Σ. Χανίων στα πλαίσια της Παγκρήτιας Ορειβατικής Συνάντησης.

Καθεστώς προστασίας

Το φαράγγι – όπως μας πληροφόρησε η Δνση Δασών- είναι δασική περιοχή και ισχύουν τα της δασικής νομοθεσίας.

Παλαιότερες απειλές- προβλήματα

Παλαιότερα είχε παρατηρηθεί απόρριψη αποβλήτων ελαιουργείων από την περιοχή των Κεραμειών στο ποταμάκι. Επίσης υπήρχαν αρκετά σκουπίδια.  Το 1995 έγινε ένας καθαρισμός από την –τότε- κοινότητα Κατωχωρίου.

Την ίδια εποχή, δημιουργήθηκε μια σοβαρή απειλή για το φαράγγι από την χωροθέτηση λατομικής ζώνης στον ορεινό όγκο της Μαλάξας, στη βόρεια πλευρά του φαραγγιού. Ένας επιχειρηματίας σχεδίαζε τη δημιουργία λατομείου στην τοποθεσία «Κοπράνα», πάνω ακριβώς από το πρανές του φαραγγιού, με απροσδιόριστες (σίγουρα όχι θετικές) επιπτώσεις για το φαράγγι,  με το θόρυβο των εκρήξεων, τη σκόνη και όγκους αδρανών υλικών να καταλήγουν μέσα σ΄ αυτό.

Ξεκίνησε μια εκστρατεία ενάντια σ΄ αυτή την προοπτική, στην οποία συμμετείχαν η κοινότητα Κατωχωρίου, η Ένωση Μαλαξιανών Αττικής, η Οικολογική Πρωτοβουλία Χανίων και άλλες περιβαλλοντικές οργανώσεις και πολιτιστικοί σύλλογοι. Έγιναν νομικές προσφυγές, ενημέρωση του κοινού, και, στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας, ένα οργανωμένο πέρασμα του φαραγγιού τον Μάιο του 1995, με πολύ κόσμο.

Τελικά, μόλις πριν από 2 χρόνια το θέμα έληξε με  απόφαση του Σ.τ.Ε. που ακύρωσε την εγκατάσταση του λατομείου  στη συγκεκριμένη τοποθεσία.

Τέλος, μέσα στο φαράγγι βόσκουν πρόβατα, χωρίς πάντως να είναι ιδιαίτερα αισθητές οι επιπτώσεις στη χλωρίδα σε εμάς. Η γνώμη των ειδικών που ρωτήσαμε (ΜΑΙΧ, Μ.Φ.Ι.Κ.) είναι πως μια περιορισμένη βόσκηση είναι ανεκτή.

           

Παρατηρήσεις-προβλήματα

Υπάρχει πλούσια χλωρίδα (αυτή που αναφέρθηκε ήδη στο κείμενο). Παρατηρήσαμε κάποια αρπακτικά πουλιά.

Υπάρχει βόσκηση από πρόβατα και κατσίκια. Σε ένα σημείο υπάρχει περίφραξη με σύρμα μέσα στο φαράγγι (ευτυχώς υπήρχε πόρτα).

Σκουπίδια είδαμε ελάχιστα. Αυτά είναι κυρίως κομμάτια λαμαρίνες.

Στις 21/3/04 υπήρχαν σκουπίδια στα νερά του ρέματος κοντά στο Κατωχώρι (τα νερά ήταν ήδη στάσιμα τότε).

Το μονοπάτι έχει καλή σήμανση που είχε γίνει παλαιότερα από τον Ε.Ο.Σ.. Η πορεία μέσα στο φαράγγι είναι μέτριας δυσκολίας. ΄Όταν υπάρχει νερό στο ποταμάκι είναι πολύ δύσκολη.

Έργα από τη Δνση Δασών δεν έχουν γίνει.

Ενέργειες-επαφές δικές μας.

            Δημοσίευση στον τοπικό τύπο μετά την επίσκεψη της 23^ης /5/ 2004. Συνάντηση-συζήτηση με τον Δήμαρχο Κεραμείων και με υπεύθυνους της Δνσης Δασών Ν. Χανίων.

            Συμπεράσματα-Προτάσεις:

            Το συγκεκριμένο φαράγγι δεν αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή κάποιο σοβαρό πρόβλημα ή απειλή, -εκτός από την πάντα υπολογίσιμη πιθανότητα εκδήλωσης πυρκαγιάς σε κάποιο σημείο-, γι αυτό και θα ήταν χρήσιμο να γίνουν έργα πυροπροστασίας από τη Δνση Δασών. Δέχεται έναν μικρό αριθμό επισκεπτών, κυρίως οργανωμένα μικρά γκρουπ φυσιολατρών από το εξωτερικό, που το περνούν με ειδικευμένους συνοδούς. Η δραστηριότητα  αυτή δεν δημιουργεί προβλήματα, και θα μπορούσε να αυξηθεί ακόμα ο αριθμός των επισκεπτών. Κάτι τέτοιο θα ενίσχυε και  την οικονομία του τοπικού δήμου.

 

 

ΑΝΑΦΟΡΑ ΓΙΑ ΦΑΡΑΓΓΙ ΜΑΧΑΙΡΩΝ

            Το φαράγγι των Μαχαιρών (ή φαράγγι του Διάλυκα ή φαράγγι του Αη-Νικόλα) έχει μήκος    2,6     χλμ. περίπου και εκτείνεται από τα Κυριακοσέλια ως τα περίχωρα του χωριού Μαχαιροί.

Χλωρίδα-πανίδα

 Μέσα στο φαράγγι υπάρχει πυκνή βλάστηση από πρίνους, πικροδάφνες, αγριελιές, σκίνους, λυγαριές, δάφνες, πλατάνια, κυπαρίσσια κ.α. Οι συστάδες της ανθισμένης ασφάκας (πικροδάφνης) μέσα στην κοίτη του ρέματος είναι πραγματικά εντυπωσιακές. Συναντούμε επίσης αρκετά  ενδημικά της Κρήτης, όπως την Πετρομαρουλίδα.

Μελέτες-έρευνες για το φαράγγι

Δεν έχουμε υπ’ όψη μας συγκεκριμένη έρευνα.

Καθεστώς προστασίας

Το φαράγγι είναι δασική περιοχή (όπως μας είπαν στη Δνση Δασών) και ισχύουν τα της δασικής νομοθεσίας.

Προβλήματα

Η τεράστια πυρκαγιά που κατέκαψε την περιοχή της Ραμνής πριν λίγα χρόνια έχει αφήσει τα ίχνη της σε ορισμένα σημεία στο φαράγγι.

Στην έξοδο του φαραγγιού παραμένουν οι πληγές και τα εγκαταλειμμένα κτίσματα από τα λατομεία που λειτουργούσαν παλαιότερα εκεί. Υπενθυμίζουμε πως η τοπική (πρώην) κοινότητα Μαχαιρών, με τη συμπαράσταση της Οικολογικής Πρωτοβουλίας Χανίων, είχε κάνει σκληρό αγώνα, την προηγούμενη δεκαετία, για την απομάκρυνση του τελευταίου λατομείου.

Παρατηρήσεις-προβλήματα.

Η διαδρομή είναι εξαιρετικά επίπονη, μια και δεν υπάρχει μονοπάτι.   Η φυσική ομορφιά του φαραγγιού αυτού είναι εντυπωσιακή. Η βλάστηση είναι πάρα πολύ πυκνή.

Το μεγαλύτερο τμήμα του φαραγγιού  φαίνεται  απάτητο από άνθρωπο.

Υπάρχουν κατσίκια που βόσκουν εδώ κι εκεί, και μια μεγάλη περιοχή του φαραγγιού είναι κλεισμένη με σύρμα 

Σκουπίδια υπάρχουν ελάχιστα (μαζέψαμε όσα μπορούσαμε να κουβαλήσουμε)-κάποια πεταμένα αντικείμενα  βρίσκονται κυρίως προς το βόρειο τμήμα, κοντά στους Μαχαιρούς, όπου υπάρχουν και κάποια πηγάδια για υδροληψία.

Ενέργειες-επαφές δικές μας.

Δημοσίευση στον τοπικό τύπο μετά την επίσκεψη της 16^ης/6/2004.

            Συμπεράσματα-Προτάσεις:

Το συγκεκριμένο φαράγγι δεν αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή κάποιο σοβαρό πρόβλημα ή απειλή. (Με εξαίρεση, βέβαια, την πάντα πιθανή εκδήλωση κάποιας πυρκαγιάς στην περιοχή).

Όσον αφορά την επισκεψιμότητα, επισημαίνουμε πως  δεν υπάρχει η δυνατότητα για πέρασμα από μη έμπειρους ορειβάτες, με εξαίρεση το βόρειο τμήμα του, κοντά στην έξοδο προς τους Μαχαιρούς-Νιό Χωριό.   Οπωσδήποτε, θα ήταν σκόπιμο να γίνει μια αποκατάσταση της περιοχής  των λατομείων στη βορινή έξοδο, με κατεδάφιση των άχαρων κτισμάτων, γέμισμα των «πληγών» - κοιλωμάτων με χώμα –όπου αυτό είναι δυνατό- και φύτευση φυτών προσαρμοσμένων στην περιοχή, κατά προτίμηση αναρριχώμενων.

                                                ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΧΑΝΙΩΝ